segunda-feira, outubro 05, 2015

Loron Sábadu, Alunus Deskansa iha Uma

Tags




Loron Sábadu, Alunus Deskansa iha Uma
Kuríkulu ba ensinu sekundáriu ne’e seidauk di’ak no Ministériu Edukasaun presiza estuda no haree halo peskiza atu nune’e tenki hadi’a fila fali. Eskola hotu-hotu iha Timor laran tomak kualidade la di’ak tanba eskola balun eskola hosi segunda-sábadu maibé balun sábadu laiha atividade aprendizajen.

La’os buat foun ona. Iha sábadu kada semana, funsionáriu sira féria iha uma. Teki-teki, rona mós katak alunu sira hosi eskola sekundária kuaze maioria iha Timor laran mós deskansa iha uma. Desizaun mistériu. Sé nia desizaun loos, seidauk hatene klaru. Parte Ministériu Edukasaun dehan prosesu aprendizajen iha loron sábadu la’o normál. Entretantu, profesór no alunu balun hateten sira laiha atividade aprendizajen iha loron sábadu. Sé maka loos?

Tuir observasaun jornalista Matadalan, eskola balun laiha atividade aprendizajen iha loron sábadu. Eskola hirak ne’e maka eskola Sekundáriu Públiku Fitun Naroman Timor-Loronsa’e (FINANTIL), Eskola Sekundáriu Privadu Kristal, Eskola 04 de Setembru UNAMET, Eskola Sekundáriu Privadu Izlam An’nur Díli, Eskola Sekundáriu Públiku 10 Dezembru Comoro no eskola sira seluk tan.

Estudante Ensinu Sekundáriu Fitun Naroman Timor-Loronsa’e (FINANTIL), João Mariano ne’ebé nu’udar xefi da turma Segundu Anu Siénsia Naturais um (1), hateten ba Matadalan, Segunda- (28/09/2015) katak prosesu aprendizajen iha sira nia eskola la’o to’o sesta de’it. Loron sábadu atu halo ba atividade extrakurrikuler, maibé ladauk realiza.

“Sim. Ami nia prosesu aprendizajen ne’e la’o hosi segunda to’o sesta de’it. Iha loron sábadu ne’e mestri sira atu prátika desportu maibé sei dúvida ho atividade desportu tanba problema bele mosu iha eskola,” nia dehan iha eskola FINANTIL, Díli, foin lalais ne’e.

Nia haktuir, kona-ba atividade extrakurrikuler ne’e paradu hela, ne’eduni iha loron sábadu sira feriadu. “Desportu ne’e durante ne’e la la’o. Ami reklama maibé to’o agora seidauk realiza. Ne’ebé, sábadu ne’e ferias,” João haktuir.

Iha fatin hanesan, Joaninha Martins de Araújo nu’udar mós estudante FINANTIL, afirma, iha loron sábadu estudante III Anu sira maka hala’o atividade iha eskola hodi prepara ba ezame nasionál. Maibé estudante I ho II Anu laiha aulas. Kona-ba atividade extrakurrikuler iha loron sábadu nian durante ne’e la’o dalaruma de’it.

“Sim. Iha loron sábadu ne’e kolega estudante III Anu sira maka mai simu matéria adisionál (les) no estuda grupu iha eskola. Ami sábadu laiha aulas ida. Kona-ba atividade extrakurrikuler nian durante ne’e implementa maibé dalaruma de’it tanba fallansu hosi professór sira,” dehan estudante II Anu Siénsia Naturais um (1) ne’e.

Nia dehan, baibain tama aula iha tuku ualu (8) dadersan, maibé sira tama iha tuku ualu (8) liu. Balun oras mamuk entaun sira sai ona no iha loron sábadu ne’e hosi Primeiru Anu to’o Segundu Anu sempre ferias hela de’it.

Hatán ba kestaun ne’e, Vise Diretór Eskola FINANTIL, Alousius Mau-Berek hateten, eskola refere nia atividade la’o to’o sábadu. Segunda to’o sesta bazeia ba kurrukulum ne’ebé iha, kada mestre ida-idak mai hanorin tuir nia oras.

Iha sábadu, nia haktuir, la’os atividade laiha, maibé iha atividade extrakurrikuler hodi kapasita tan estudante sira tuir ida-idak ninia talentu no aumenta tan matéria ba Terseiru Anu sira. Professór sira ida-idak mós iha ninia planu rasik hodi kompleta tan matéria seluk iha ezame finál ninian.

“Iha sábadu la’os dehan atividade la la’o. Sé ita hakarak ko’alia loloos de’it ne’e justru Parlamentu Nasionál ho Ministru sira maka atividade iha sábadu ne’e laiha karik,” Alousius dehan ba Matadalan iha nia serbisu fatin, FINANTIL, Díli, foin lalais ne’e.

Nia informa, atu ko’alia lolos, atividade iha loron sábadu ne’e laiha, tanba Ministru Edukasaun rasik mós sábadu la mosu iha nia edifísiu. Maibé, sira kumpri kna’ar nu’udar ema edukadór iha responsabilidade másimu atu prepara estudante sira ne’e sai ema ne’ebé matenek hodi hadi’a buat sira ne’ebé ohin loron la loos aban bainrua bele sai ba loos.

Tanba ne’e, Alousius tenik, sira nia oráriu la’o loos to’o sábadu no hakarak aumenta tan sábadu ba atividade extrakurrikuler nian. Nia hatutan, atividade extrakurrikuler ne’e ninia vantajen di’ak tebes tanba ho tempu refere bele prepara estudante sira tuir ema ida-idak nia talentu. No mós bele haree buat ne’ebé espesífiku liu hodi nune’e bele aumenta tuir nesesidade estudante sira nian.

Aleinde ne’e, Professór Eskola Sekundáriu Públiku 10 Dezembru Comoro, Domingos Sávio Gusmão hateten katak sistema Ministériu Edukasaun ne’e la’o ladun di’ak. Tanba ne’e maka edukasaun iha Timor laiha kualidade.

“Primeiru, kuríkulu ba ensinu sekundáriu ne’e seidauk di’ak no Ministériu Edukasaun presiza estuda no haree halo peskiza atu nune’e tenki hadi’a fila fali. Eskola hotu-hotu iha Timor laran tomak kualidade la di’ak tanba eskola balun eskola hosi segunda-sábadu maibé balun sábadu laiha atividade aprendizajen,” nia dehan ba Matadalan iha nia kna’ar fatin, Sábadu (26/09/2015).

Tuir fonte kredível ne’ebé nu’udar mós professora iha eskola balun ne’ebé lakohi atu públika sai nia identidade hateten, nia ladun kompriende tanba saida maka loron sábadu ne’e la tama iha prosesu aprendizajen hanesan loron baibain nian. Nia dehan, tuir loloos tenke iha aula normál.

Iha biban ida, Programa Manajer Timor-Leste Coalition For Education (TLCE), Matias dos Santos katak kuríkulu ne’ebé Ministériu Edukasaun (ME) halo hanesan matadalan ida ne’ebé professór sira tenke halo tuir. Polítika Edukasaun nian mós tenke haree didi’ak no tenke konsisténsia, duru ho buat balun ne’ebé liga ho kualidade edukasaun nian.

“Tuir ami nia observasaun, iha ensinu báziku sira prosesu aprendizajen la’o to’o loron sábadu maibé iha ensinu sekundáriu sira balun to’o sesta feira de’it. Ida ne’e polítika edukasaun nian. Maibé, ami nia rekomendasaun maka ne’e, sé tau loron ne’e tenke hanesan. To’o sesta karik hotu-hotu sesta. Labele balun to’o sesta, balun to’o fali sábadu,” dehan Matias iha nia serbisu fatin, Caicoli, Díli, Tersa (29/09).
Nia dehan, kona-ba atividade extrakurrikuler ne’ebé implementa iha eskola sira ne’e di’ak, tanba bele anima estudante sira iha eskola, maibé kestaun ne’ebé sira observa maka kondisaun hanesan, kampu atu implementa atividade hirak ne’e ladun di’ak.

Tan ne’e, nia husu ba ME atu harii eskola karik ho integridade ne’ebé bele garantia ba estudante sira. Ne’eduni, tuir Matias, ME tenke haree didi’ak ba kestaun ne’e. Atividade extrakurrikuler ne’e, nia dehan, tenke respeitu mós direitu professores nian iha loron feriadu liu-liu  iha loron sábadu.

Enkuantu, Diretór Jerál Ensinu Sekundáriu hosi Ministériu Edukasaun, Mateus  dos Reis, ba Matadalan ho liafuan badak de’it katak prosesu aprendizajen la’o hanesan baibain to’o loron sábadu.

“Agora, ha’u atu ko’alia saida ba o? Tanba oráriu hosi segunda to’o sábadu la’o hanesan baibain hela. Full,” dehan Mateus iha nia serbisu fatin, Ministeriu Edukasaun, Vila-Verde, Díli, foin lalais ne’e. 

Matadalan

Ads Inside Post