Estadu tenki reduz saláriu asesor

Diretor Organizasaun Não Governamental (ONG) Yayasan HAK Manuel Monteiro informa katak, Estadu Timor-Leste (TL) tenki halo redusaun ba saláriu asesor sira ne’ebé aas, iha kada ministériu hodi bele tau rezerva ba fundu Timor-Leste (TL).

“Estadu tenki hahú halo prevensaun no hahú ko’a saláriu asesor ne’ebé aas hodi halo rezerva ba ita nia fundu hodi antisipa wainhira mina hotu ita la monu ba situasaun krizi, mezmu agora ita deve tiha ona iha banku mundial, ADB no JICA Japaun”, hateten Manuel Monteiro ba JN-Diário iha ninia kna’ar fatin Farol-Díli, Kuarta Feira (30/09).

Nia fundamenta katak, saláriu máximu ne’e maka Prezidenti Repúblika (PR) no hotu-hotu tenki iha PR nia okos, tanba ema númeru primeiru (1) iha nasaun ne’e maka PR, halo nusa maka asesor internasionál no nasionál ne’e ninia saláriu aas liu fali, no wainhira ne’e akontese instituisaun refere tenke responsabiliza.

Ninia efeitu maka wainhira osan mina ne’e hotu tanba folin mina nian iha merkadu internasional hahu’u tu’un ita lebele selu ema sira ne’e, konserteja servisu sosial labele la’o no atendimentu ba povu nia bem estar ne’e labele la’o I povu nia direitu atu asesu ba atendimentu públiku ne’e sai menus.

Manuel Monteiro argumenta katak, instituisaun ida-idak lolo’os sira tenke iha lei ida kona-ba ema nia servisu sira hanesan ne’e, purejemplu se o mai hanesan asesor o nia servisu no obrigasaun ne’e saida, no o nia direitu ne’e to’o iha ne’ebé, ne’ebé instituisaun ida-idak tenke iha lei internu ida hodi regula kona-ba obrigasaun no direitu funsionariu, mezmu iha lei Komisaun Funsaun públika (KFP) nian iha tiha ona.

Ho nune’e bele eduka Timoroan sira hodi servisu ba valor la’os servisu ba osan, se o hakarak osan karik bisnis iha liur la’os ba buka fali riku iha instituisaun sira, tanba instituisaun Governu ne’e ba para atu servi no atu hana’I povu.

Estadu tenke foti ona medidas hodi hahu’u redus salariu ba asesor internasional no nasional sira, se sira lakoi hasa’I tiha, tanba wainhira sira sai ita foin hatene lolo’os katak se maka nasionalista lolo’os, ho situasaun ida hanesan ne’e maka ita foin iha izame bo’ot ida ba ita hotu-hotu ninia konsiensia atu defende soberania Estadu iha momentu ida hanesan ne’e, dehan Manuel Monteiro.

Entretantu tuir Diretor Organijasaun Naun Govermental (ONG) Judicial System Monitoring Programme (JSMP) Luis de Oliveira Sampaio hateten, normalmente ema hotu-hotu tenke hetan ema espesialista atu apoiu servisu iha kualker ministeriu ida-idak nian, maibe tenke iha balansu no tenke sukat vantajen husi saida maka asesor sira fo ba kada instituisaun ida-idak.

“Hau la fiar asesor sira ne’e bele rejolve problema hotu-hotu, dalaruma asesor ninia nasehat ne’e ema la simu tan, tanba politiku balun tau asesor maibe kadavez la uja, kecuali asesor sira ne’ebé ajuda halo esbosu lei ruma no halo lei ruma iha sira nia espesialidade ne’ebé maka metin ona peritu ba area ne’e”, dehan Luis Sampaio.

Lolo’os ne’e Governu tenke fo de’it kontratu ba sira durante praju fulan 3 ka fulan 6 depois sira finalija aprejenta mai ministru ne’ebé maka fo kontratu sira lori ba Konsellu Ministru (KM) hotu remata ona, ita la presija selu fulan-fulan hanesan ne’e tanba gastus ne’e bo’ot liu, no se bele hau hanoin fo kontratu ema sira ne’e hodi fo kapasitasaun kona-ba servisu asesor nian ba Timoroan sira hodi servi fali Governu TL.

Nia informa, Governu tenke avalia situasaun ida ne’e hodi hare’e vantajen husi prejensa asesor internasional sira ne’e to’o ka la’e, tanba durante tinan barak ona TL gasta osan barak liu ba asesor sira, i dalaruma asesor sira ne’e balun mai halo fali manipulasaun lori sai osan povu TL nian, ne’ebé lolo’os ne’e tenke aprende husi experiensia ida ne’e para blokea tiha ema asesor internasional sira ne’ebé maka ita la hatene sira nia latar belakang lolo’os

 Jornal Diariu